Lifespan

Lifespan logo

Optymalizacja życia oparta na nauce.

22.02.2025

Narzędzia do radzenia sobie ze stresem

Naukowe podstawy stresu oraz skuteczne metody regulacji układu nerwowego. Przegląd mechanizmów fizjologicznych reakcji stresowej, technik oddechowych i strategii budowania odporności psychicznej, wraz z praktycznymi narzędziami do zarządzania stresem krótko- i długoterminowym.

Narzędzia do radzenia sobie ze stresem

Tekst zawiera kluczowe wnioski z odcinka podcastu Huberman Lab zatytułowanego "Tools for Managing Stress & Anxiety", prowadzonego przez Andrew Hubermana - profesora neurobiologii na Uniwersytecie Stanforda.
Dr Andrew Huberman jest naukowcem specjalizującym się w badaniach nad funkcjonowaniem mózgu i układu nerwowego, a jego podcast łączy najnowsze odkrycia naukowe z praktycznymi wskazówkami dotyczącymi poprawy jakości życia.

Kluczowe wnioski

  • Reakcja stresowa to mechanizm skłaniający organizm do podjęcia akcji

  • Dłuższy lub bardziej energiczny wydech spowoduje spowolnienie tętna

  • "Westchnienie fizjologiczne": Dwa głębokie wdechy przez nos (bez wydechu między nimi), a następnie pełny wydech do opróżnienia płuc (przez usta) to najszybszy sposób na uspokojenie się

  • Dość niezwykłą rzeczą w przeponie jest to, że jest to jeden z nielicznych narządów wewnętrznych, którego działanie można kontrolować

  • Stres może być dobry dla układu odpornościowego gdy trwa krótko

  • Dlaczego ludzie chorują, gdy tylko wezmą urlop? Dzieje się tak, ponieważ poziom adrenaliny spada, a wraz z nią wydajność układu odpornościowego

  • Znacząca część radzenia sobie ze stresem średnioterminowym polega na podwyższaniu progu stresu - stawiaj się w sytuacjach, które delikatnie wypychają cię ze strefy komfortu, jak zimne prysznice czy kąpiele w lodzie

  • Podczas biegania lub jazdy na rowerze z minimum 80-90% maksymalnego wysiłku, ćwicz rozszerzanie spojrzenia. Pomaga to umysłowi się zrelaksować, nawet gdy ciało pracuje na pełnych obrotach

  • Gdy nie jesteś już w stanie dobrze spać, przechodzisz od stresu ostrego do chronicznego

  • Najlepsze narzędzia do modulowania długoterminowego stresu:

    • Regularne ćwiczenia
    • Priorytetowe traktowanie jakościowego snu
    • Używanie narzędzi w czasie rzeczywistym do zarządzania reakcją stresową (np. ćwiczenia oddechowe)
    • Więzi społeczne - jeden z najskuteczniejszych sposobów walki z długoterminowym stresem (Partnerzy, rodzina, przyjaciele, zwierzęta)
  • Najlepsze suplementy pomagające ze stresem: Teanina (L-teanina): 100-200 mg, 30-60 minut przed snem

Krótkoterminowa reakcja stresowa

  • Stres to system, który mobilizuje inne systemy w mózgu i ciele

  • Stresory mogą być psychologiczne lub fizyczne

  • Reakcja stresowa jest dwutorowa:

    • Aktywuje określone systemy (np. mięśnie, serce)
    • Hamuje inne (np. trawienie, reprodukcję)
    • Dlatego czujesz krew w niektórych organach i tkankach swojego ciała, ale nie w innych
  • Reakcja stresowa to w skrócie mechanizm skłaniający organizm do podjęcia akcji

Oddychanie w celu zmniejszenia stresu

  • Jeśli chcesz zmniejszyć wielkość reakcji stresowej, najlepszą rzeczą, jaką możesz zrobić, jest aktywacja układu przywspółczulnego

  • Jak oddychanie wpływa na tętno:

    • Wdech:

      • Gdy wdychasz (przez nos lub usta), przepona opada, a płuca się rozszerzają
      • Serce staje się nieco większe w tej rozszerzonej przestrzeni
      • Ta zwiększona przestrzeń powoduje wolniejszy przepływ krwi przez serce
      • Grupa neuronów zwana węzłem zatokowo-przedsionkowym w sercu wykrywa wolniejszy przepływ krwi i wysyła sygnał do mózgu
      • Mózg następnie sygnalizuje sercu, aby przyspieszyło
      • Dłuższy lub bardziej energiczny wdech spowoduje przyspieszenie bicia serca
    • Wydech:

      • Gdy wydychasz, przepona unosi się, a serce staje się mniejsze i bardziej zwarte
      • Krew przepływa szybciej przez mniejszą przestrzeń serca
      • Węzeł zatokowo-przedsionkowy wykrywa szybszy przepływ krwi i sygnalizuje mózgowi
      • Układ przywspółczulny wysyła sygnał z powrotem do serca, aby zwolniło
      • Dłuższy lub bardziej energiczny wydech spowoduje spowolnienie tętna
  • Westchnienie fizjologiczne: dwa głębokie wdechy przez nos (bez wydechu między nimi), a następnie pełny wydech do opróżnienia płuc (przez usta) to najszybszy sposób na uspokojenie się

  • To narzędzie jest czymś, czego naturalnie używamy podczas dochodzenia do siebie po płaczu lub w środowiskach klaustrofobicznych

  • Dość niezwykłą rzeczą w przeponie jest to, że jest to jeden z nielicznych narządów wewnętrznych, którego działanie można kontrolować

  • Przepona jest połączona z mózgiem przez nerw przeponowy, który unerwia przeponę

Krótkoterminowy stres, pozytywne korzyści, układ odpornościowy

  • Stres może być dobry dla układu odpornościowego gdy trwa krótko

  • Stres jest często wywołany przez infekcje bakteryjne lub wirusowe, a reakcja stresowa jest częściowo zaprojektowana do walki z nimi

  • Uwolnienie adrenaliny (epinefryny) podczas krótkotrwałego stresu pomaga w walce z infekcją

  • Dlaczego krótkoterminowy stres jest dobry ?

    • Rozszerzenie źrenic i zmiany optyczne pomagają poprawić widzenie
    • Tętno przyspiesza, poprawiając przepływ krwi i gotowość
    • Percepcja się wyostrza, włączając określone obszary mózgu do lepszego skupienia
    • Przygotowuje układ odpornościowy do walki z infekcjami bakteryjnymi lub wirusowymi

Narzędzie: Celowa hiperwentylacja, adrenalina i infekcja

  • Celowa hiperwentylacja wykonana przez około 25 cykli (wdech, wydech, wdech, wydech w szybkich wzorcach) uwolni adrenalinę z nadnerczy

  • Gdy adrenalina jest uwalniana w organizmie, organizm radzi sobie lepiej ze zwalczaniem infekcji

  • Jeśli masz problemy z płucami, jaskrę lub problemy z ciśnieniem w oczach, nie wykonuj wstrzymywania oddechu bez zgody lekarza

  • Dlaczego ludzie chorują, gdy tylko wezmą urlop? Dzieje się tak, ponieważ poziom adrenaliny spada, a wraz z nią wydajność układu odpornościowego

  • Gdy nie jesteś już w stanie dobrze spać, przechodzisz od stresu ostrego do chronicznego

  • Dobry sen jest kluczowym wskaźnikiem. Jeśli masz problemy ze snem, spróbuj znaleźć sposoby na elimację stresu

Podnoszenie progu stresu

  • Próg stresu to granica, do której nie wpływa on negatywnie na twoje emocje, myślenie i zachowanie

  • Znacząca część radzenia sobie ze stresem średnioterminowym polega na podwyższaniu progu stresu - chodzi o zwiększanie zdolności poprzez celową ekspozycję na stres w kontrolowany sposób

  • Przykłady celowej ekspozycji:

    • Cykliczne oddychanie hiperoksygenacyjne
    • Zimne prysznice lub kąpiele w lodzie
    • Ćwiczenia o wysokiej intensywności podnoszące tętno (sprinty lub intensywna jazda na rowerze)
  • Celem w tych stanach jest nauczenie się relaksacji umysłu, w momencie gdy ciało jest w stanie podwyższonej aktywacji

  • Narzędzie: rozszerzanie spojrzenia/percepcji

    • Bez poruszania głową ani oczami, przejdź od widzenia tunelowego do panoramicznego (zobacz więcej swojego otoczenia)
    • To aktywuje obwody w pniu mózgu związane z uspokajaniem i zmniejsza czujność/stres
    • Na przykład: Podczas biegania lub jazdy na rowerze z minimum 80-90% maksymalnego wysiłku, ćwicz rozszerzanie spojrzenia
  • To pomaga umysłowi się zrelaksować, nawet gdy ciało pracuje na pełnych obrotach

  • Ta praktyka wykorzystaniu ciała do osiągnięcia wysokiego poziomu aktywności, a następnie nauczenie się oddzielania reakcji mentalnej/emocjonalnej od stanu fizycznego

  • Cwiczenie tego raz w tygodniu buduje komfort z wyższymi stanami aktywności. To, co kiedyś wydawało się przytłaczające, staje się możliwe do opanowania i tolerowane

Łagodzenie długoterminowego stresu

  • Idealnie, poziomy stresu rosną w ciągu dnia, ale powinny wrócić do poziomu bazowego i nie zakłócać jakości snu

  • Najlepsze narzędzia do modulowania długoterminowego stresu:

    • Regularne ćwiczenia
    • Priorytetowe traktowanie dobrego snu
    • Używanie narzędzi w czasie rzeczywistym do zarządzania reakcją stresową (np. ćwiczenia oddechowe)
    • Więzi społeczne (jeden z najskuteczniejszych sposobów walki z długoterminowym stresem)
  • Serotonina jest związana z więziami społecznymi

  • Inwestowanie czasu i wysiłku w więzi społeczne (ludzkie, zwierzęce lub nawet nieożywione) jest bardzo nagradzające

  • Wymaga to pracy, inwestycji i elastyczności

Melatonina, Ostrożność, L-teanina, Ashwagandha

  • Melatonina:

    • Hormon wydzielany przez szyszynkę w odpowiedzi na ciemność
    • Światło hamuje produkcję melatoniny
    • Funkcja: Pomaga w zasypianiu, ale nie pomaga w utrzymaniu snu
    • Suplementy często zawierają nadmiernie wysokie dawki (np. 1-3+ mg)
    • Potencjalne negatywne efekty na oś reprodukcyjną i systemy hormonalne
  • Teanina (L-teanina):

    • Zalecana dawka: 100-200 mg, 30-60 minut przed snem
    • Korzyści:
      • Poprawia przejście w sen i poprawia głębokość snu
      • Zwiększa GABA, neuroprzekaźnik hamujący
      • Zmniejsza aktywność w przednim mózgu, uspokajając myślenie i systemy ruminacyjne
    • Stres i lęk:
      • Udowodniono znaczące zwiększenie relaksacji
      • Wykazano niewielki, ale zauważalny wpływ na lęk
  • Ashwagandha:

    • Znana z obniżania lęku i zmniejszania poziomów kortyzolu
    • Najlepiej stosować w okresach podwyższonego stresu, nie przez cały rok
    • Skuteczna w zarządzaniu krótko- i średnioterminowym stresem, gdy samoregulacja jest trudna

Zobacz też