22.02.2025
Narzędzia do radzenia sobie ze stresem
Naukowe podstawy stresu oraz skuteczne metody regulacji układu nerwowego. Przegląd mechanizmów fizjologicznych reakcji stresowej, technik oddechowych i strategii budowania odporności psychicznej, wraz z praktycznymi narzędziami do zarządzania stresem krótko- i długoterminowym.

Tekst zawiera kluczowe wnioski z odcinka podcastu Huberman Lab zatytułowanego "Tools for Managing Stress & Anxiety", prowadzonego przez Andrew Hubermana - profesora neurobiologii na Uniwersytecie Stanforda.
Dr Andrew Huberman jest naukowcem specjalizującym się w badaniach nad funkcjonowaniem mózgu i układu nerwowego, a jego podcast łączy najnowsze odkrycia naukowe z praktycznymi wskazówkami dotyczącymi poprawy jakości życia.
Kluczowe wnioski
-
Reakcja stresowa to mechanizm skłaniający organizm do podjęcia akcji
-
Dłuższy lub bardziej energiczny wydech spowoduje spowolnienie tętna
-
"Westchnienie fizjologiczne": Dwa głębokie wdechy przez nos (bez wydechu między nimi), a następnie pełny wydech do opróżnienia płuc (przez usta) to najszybszy sposób na uspokojenie się
-
Dość niezwykłą rzeczą w przeponie jest to, że jest to jeden z nielicznych narządów wewnętrznych, którego działanie można kontrolować
-
Stres może być dobry dla układu odpornościowego gdy trwa krótko
-
Dlaczego ludzie chorują, gdy tylko wezmą urlop? Dzieje się tak, ponieważ poziom adrenaliny spada, a wraz z nią wydajność układu odpornościowego
-
Znacząca część radzenia sobie ze stresem średnioterminowym polega na podwyższaniu progu stresu - stawiaj się w sytuacjach, które delikatnie wypychają cię ze strefy komfortu, jak zimne prysznice czy kąpiele w lodzie
-
Podczas biegania lub jazdy na rowerze z minimum 80-90% maksymalnego wysiłku, ćwicz rozszerzanie spojrzenia. Pomaga to umysłowi się zrelaksować, nawet gdy ciało pracuje na pełnych obrotach
-
Gdy nie jesteś już w stanie dobrze spać, przechodzisz od stresu ostrego do chronicznego
-
Najlepsze narzędzia do modulowania długoterminowego stresu:
- Regularne ćwiczenia
- Priorytetowe traktowanie jakościowego snu
- Używanie narzędzi w czasie rzeczywistym do zarządzania reakcją stresową (np. ćwiczenia oddechowe)
- Więzi społeczne - jeden z najskuteczniejszych sposobów walki z długoterminowym stresem (Partnerzy, rodzina, przyjaciele, zwierzęta)
-
Najlepsze suplementy pomagające ze stresem: Teanina (L-teanina): 100-200 mg, 30-60 minut przed snem
Krótkoterminowa reakcja stresowa
-
Stres to system, który mobilizuje inne systemy w mózgu i ciele
-
Stresory mogą być psychologiczne lub fizyczne
-
Reakcja stresowa jest dwutorowa:
- Aktywuje określone systemy (np. mięśnie, serce)
- Hamuje inne (np. trawienie, reprodukcję)
- Dlatego czujesz krew w niektórych organach i tkankach swojego ciała, ale nie w innych
-
Reakcja stresowa to w skrócie mechanizm skłaniający organizm do podjęcia akcji
Oddychanie w celu zmniejszenia stresu
-
Jeśli chcesz zmniejszyć wielkość reakcji stresowej, najlepszą rzeczą, jaką możesz zrobić, jest aktywacja układu przywspółczulnego
-
Jak oddychanie wpływa na tętno:
-
Wdech:
- Gdy wdychasz (przez nos lub usta), przepona opada, a płuca się rozszerzają
- Serce staje się nieco większe w tej rozszerzonej przestrzeni
- Ta zwiększona przestrzeń powoduje wolniejszy przepływ krwi przez serce
- Grupa neuronów zwana węzłem zatokowo-przedsionkowym w sercu wykrywa wolniejszy przepływ krwi i wysyła sygnał do mózgu
- Mózg następnie sygnalizuje sercu, aby przyspieszyło
- Dłuższy lub bardziej energiczny wdech spowoduje przyspieszenie bicia serca
-
Wydech:
- Gdy wydychasz, przepona unosi się, a serce staje się mniejsze i bardziej zwarte
- Krew przepływa szybciej przez mniejszą przestrzeń serca
- Węzeł zatokowo-przedsionkowy wykrywa szybszy przepływ krwi i sygnalizuje mózgowi
- Układ przywspółczulny wysyła sygnał z powrotem do serca, aby zwolniło
- Dłuższy lub bardziej energiczny wydech spowoduje spowolnienie tętna
-
-
Westchnienie fizjologiczne: dwa głębokie wdechy przez nos (bez wydechu między nimi), a następnie pełny wydech do opróżnienia płuc (przez usta) to najszybszy sposób na uspokojenie się
-
To narzędzie jest czymś, czego naturalnie używamy podczas dochodzenia do siebie po płaczu lub w środowiskach klaustrofobicznych
-
Dość niezwykłą rzeczą w przeponie jest to, że jest to jeden z nielicznych narządów wewnętrznych, którego działanie można kontrolować
-
Przepona jest połączona z mózgiem przez nerw przeponowy, który unerwia przeponę
Krótkoterminowy stres, pozytywne korzyści, układ odpornościowy
-
Stres może być dobry dla układu odpornościowego gdy trwa krótko
-
Stres jest często wywołany przez infekcje bakteryjne lub wirusowe, a reakcja stresowa jest częściowo zaprojektowana do walki z nimi
-
Uwolnienie adrenaliny (epinefryny) podczas krótkotrwałego stresu pomaga w walce z infekcją
-
Dlaczego krótkoterminowy stres jest dobry ?
- Rozszerzenie źrenic i zmiany optyczne pomagają poprawić widzenie
- Tętno przyspiesza, poprawiając przepływ krwi i gotowość
- Percepcja się wyostrza, włączając określone obszary mózgu do lepszego skupienia
- Przygotowuje układ odpornościowy do walki z infekcjami bakteryjnymi lub wirusowymi
Narzędzie: Celowa hiperwentylacja, adrenalina i infekcja
-
Celowa hiperwentylacja wykonana przez około 25 cykli (wdech, wydech, wdech, wydech w szybkich wzorcach) uwolni adrenalinę z nadnerczy
-
Gdy adrenalina jest uwalniana w organizmie, organizm radzi sobie lepiej ze zwalczaniem infekcji
-
Jeśli masz problemy z płucami, jaskrę lub problemy z ciśnieniem w oczach, nie wykonuj wstrzymywania oddechu bez zgody lekarza
-
Dlaczego ludzie chorują, gdy tylko wezmą urlop? Dzieje się tak, ponieważ poziom adrenaliny spada, a wraz z nią wydajność układu odpornościowego
-
Gdy nie jesteś już w stanie dobrze spać, przechodzisz od stresu ostrego do chronicznego
-
Dobry sen jest kluczowym wskaźnikiem. Jeśli masz problemy ze snem, spróbuj znaleźć sposoby na elimację stresu
Podnoszenie progu stresu
-
Próg stresu to granica, do której nie wpływa on negatywnie na twoje emocje, myślenie i zachowanie
-
Znacząca część radzenia sobie ze stresem średnioterminowym polega na podwyższaniu progu stresu - chodzi o zwiększanie zdolności poprzez celową ekspozycję na stres w kontrolowany sposób
-
Przykłady celowej ekspozycji:
- Cykliczne oddychanie hiperoksygenacyjne
- Zimne prysznice lub kąpiele w lodzie
- Ćwiczenia o wysokiej intensywności podnoszące tętno (sprinty lub intensywna jazda na rowerze)
-
Celem w tych stanach jest nauczenie się relaksacji umysłu, w momencie gdy ciało jest w stanie podwyższonej aktywacji
-
Narzędzie: rozszerzanie spojrzenia/percepcji
- Bez poruszania głową ani oczami, przejdź od widzenia tunelowego do panoramicznego (zobacz więcej swojego otoczenia)
- To aktywuje obwody w pniu mózgu związane z uspokajaniem i zmniejsza czujność/stres
- Na przykład: Podczas biegania lub jazdy na rowerze z minimum 80-90% maksymalnego wysiłku, ćwicz rozszerzanie spojrzenia
-
To pomaga umysłowi się zrelaksować, nawet gdy ciało pracuje na pełnych obrotach
-
Ta praktyka wykorzystaniu ciała do osiągnięcia wysokiego poziomu aktywności, a następnie nauczenie się oddzielania reakcji mentalnej/emocjonalnej od stanu fizycznego
-
Cwiczenie tego raz w tygodniu buduje komfort z wyższymi stanami aktywności. To, co kiedyś wydawało się przytłaczające, staje się możliwe do opanowania i tolerowane
Łagodzenie długoterminowego stresu
-
Idealnie, poziomy stresu rosną w ciągu dnia, ale powinny wrócić do poziomu bazowego i nie zakłócać jakości snu
-
Najlepsze narzędzia do modulowania długoterminowego stresu:
- Regularne ćwiczenia
- Priorytetowe traktowanie dobrego snu
- Używanie narzędzi w czasie rzeczywistym do zarządzania reakcją stresową (np. ćwiczenia oddechowe)
- Więzi społeczne (jeden z najskuteczniejszych sposobów walki z długoterminowym stresem)
-
Serotonina jest związana z więziami społecznymi
-
Inwestowanie czasu i wysiłku w więzi społeczne (ludzkie, zwierzęce lub nawet nieożywione) jest bardzo nagradzające
-
Wymaga to pracy, inwestycji i elastyczności
Melatonina, Ostrożność, L-teanina, Ashwagandha
-
Melatonina:
- Hormon wydzielany przez szyszynkę w odpowiedzi na ciemność
- Światło hamuje produkcję melatoniny
- Funkcja: Pomaga w zasypianiu, ale nie pomaga w utrzymaniu snu
- Suplementy często zawierają nadmiernie wysokie dawki (np. 1-3+ mg)
- Potencjalne negatywne efekty na oś reprodukcyjną i systemy hormonalne
-
Teanina (L-teanina):
- Zalecana dawka: 100-200 mg, 30-60 minut przed snem
- Korzyści:
- Poprawia przejście w sen i poprawia głębokość snu
- Zwiększa GABA, neuroprzekaźnik hamujący
- Zmniejsza aktywność w przednim mózgu, uspokajając myślenie i systemy ruminacyjne
- Stres i lęk:
- Udowodniono znaczące zwiększenie relaksacji
- Wykazano niewielki, ale zauważalny wpływ na lęk
-
Ashwagandha:
- Znana z obniżania lęku i zmniejszania poziomów kortyzolu
- Najlepiej stosować w okresach podwyższonego stresu, nie przez cały rok
- Skuteczna w zarządzaniu krótko- i średnioterminowym stresem, gdy samoregulacja jest trudna